Take The "A" Train

Πρόκειται για ένα από τα ιστορικότερα generiques (ή signature tune), το μουσικό θέμα δηλαδής που ξεκινάει μια εκπομπή ραδιοφώνου, τηλεόρασης ή οτιδήποτε άλλο. Πρόκειται επίσης για το πιο επιτυχημένο κομμάτι της συνεργασίας του (The) Duke Ellington με τον φίλο του και συνθέτη Billy Strayhorn (1915-1967).

Πρόκειαι, τέλος, για ένα διαμάντι με αρκετά ενδιαφέρουσα ιστορία.

Που θα την πάρουμε από την αρχή.

Τ A train είναι μία διαδρομή του μετρό της Νέας Υόρκης, η οποία πάει εξπρές από το ανατολικό Brooklyn μέχρι το Upper Manhattan. Για όσους ξέρουν, το A train (ή σκέτο Α) διασχίζει όλη τη Νέα Υόρκη.

Στα 1939, ο Ellington πρόσφερε δουλειά στον Strayhorn, προσκαλώντας τον να μετακομίσει από το Pittsbourg στη Νέα Υόρκη. Για να τον βοηθήσει να βρει το σπίτι του, του έγραψε ένα γράμμα με οδηγίες. Οι οδηγίες ξεκινούσαν με "πάρε το A τρένο". Τόσο απλά γεννιούνται οι μεγάλες εμπνεύσεις λατρείες μου.

Ο Srayhorn που λέτε, έγραψε τη μελωδία (επηρεασμένος από τις μελωδίες του Fletcher Henderson - σπουδαίος αμερικάνος πιανίστας και συνθέτης του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα) και την πάσαρε στον Ellington. Ο τελευταίος όμως ούτε καν ασχολήθηκε εκείνη τη στιγμή. Έτσι, οι παρτιτούρες κατέληξαν σ'ένα καλάθι, όπου ο Strayhorn έβαζε τις μουσικές του. Εκεί τις βρήκε, λίγους μήνες αργότερα, ο Mercer Ellington (1919-1996), γιος του Duke και μεγάλος τρομπετίστας της jazz.

Ο λόγος που έψαχνε είναι και ο λόγος που (ευτυχώς για όλους) το διαμάντι αυτό βγήκε στο φως.

Στα 1940, ο ASCAP (Σύλλογος Αμερικάνων Συνθετών και Εκδοτών), το union δηλαδής, αποφάσισε ν'αυξήσει τα τέλη (αμοιβή του) για τα τραγούδια που ακούγονται στις εκπομπές του ραδιοφώνου. Και η αύξηση ήταν τέτοια, που πολλοί δημιουργοί, ανάμεσά τους και ο Duke, την έκριναν άδικη και, κυρίως, ασύμφορη. Επειδής όμως οι Slayhorn και Mercer είχαν υπογράψει σ'έναν άλλον σύλλογο, ανταγωνιστή του ASCAP, τον BMI (Broadcast Music Inc), ο Duke τους ζήτησε να του γράψουν ένα νέο generique, με σκοπό να συνεχίσει τις εκπομπές του με τη μπάντα του. Et voila, που λέμε και στο Καμινάκι Λασιθίου.

Το διαμάντι μας πρωτοηχογραφήθηκε στις 15 Γενάρη 1941 (σαν σήμα), ενώ η κανονική του πρώτη ηχογράφηση έγινε έναν ακριβώς μήνα αργότερα, στις 15 Φλεβάρη. Αυτήν την δεύτερη ακούμε.

Παρότι το διαμάντι μας έγινε τεράστια επιτυχία (σήμα κατατεθέν του Duke ένα πράμα), άργησε αρκετά να διασκευαστεί. Όταν όμως έγινε η αρχή, του 'δωσαν και κατάλαβε κανονικά. Μέχρι σήμερις μετράμε εκατοντάδες διασκευές, studio, live κι'ότι άλλο βάζει ο νους σας. Μέχρι και τραγούδι έγινε. Και μάλιστα τραγουδάρα. Αλλά αυτό θα το δούμε στο τέλος.
Αρχίζουμε με την πρώτη χρονικά διασκευή, μιαν υπέροχη διασκευή που την χρωστάμε στον μεάλο καναδό πιανίστα της jazz, τον Oscar Peterson (1925-2007), ο οποίος το ηχογράφησε στα 1952 και το συμπεριέλαβε στον υπεροχότατο δίσκο του Oscar Peterson Plays Duke Ellington (1953). Για να μην τους αδικήσουμε, σ'αυτόν τον δίσκο ο Peterson παίζει σε τρίο με δύο θρυλικούς τζαζίστες, τον Barney Kessel στην κιθάρα και τον Ray Brown στο κοντραμπάσο.

Ένα χρόνο μετά, σειρά παίρνει ένας άλλος τεράστιος jazzman. Η διασκευή του είναι μακράν η καλύτερη, μετά, βέβαια, το αυθεντικό. Ο λόγος φυσικά για τον Dave Brubeck (1920-2012), για τον οποίο δεν χρειάζεται να πούμε τίποτις άλλο. Η ηχογράφηση χρονολογείται από τα 1953, αλλά σε studio album μπήκε αρκεά αργότερα. Η πρώτη φορά που συμπεριέλαβε το διαμάντι μας σε δίσκο ήταν στα 1954 και σ'ένα από τα καλύτερα live jazz albums όλων των εποχών, το Jazz Goes To College, το οποίο ηχογραφήθηκε κατά την διάρκεια της περιοδείας του Brubeck σε κολλέγια της βόρειας αμερικής. Να θυμηθούμε να το παίξουμε κάποια στιγμή.

Για τελευταία instrumental διασκευή, διάλεξα κάτι πιο ανάλαφρο, αλλά το ίδιο όμορφο. Πρόκειται για την άποψη που είχε για το διαμάντι μας ένας πολύ μεγάλος καλλιτέχνης στο είδος του, ο "Αξέχαστος" (όπως έμεινε στην ιστορία) πορτορικανός τραγουδιστής και bandleader Tito Rodriguez (1923-1973). Η πανέμορφη διασκευή του δεν κυκλοφόρησε ποτέ σε studio version. Αντίθετα, κυκλοφόρησε σε live, μιας και ο Rodriguez συμπεριλάμβανε το διαμάντι μας σε όλα του σχεδόν τα shows. Και δεν μιλάμε για ένα οποιοδήποτε live, αλλά για ένα από τα ομορφότερα live albums το είδους του, το Tito Rodriguez Live At Birdland (1963). Γι'αυτή την συναυλία, ο Rodriguez σχημάτισε ένα φοβερό σεξτέτο jazz, το οποίο, εκτός απ'αυτόν, είχε στη σύνθεσή του και τους Clark Terry στην τρομπέτα, Bob Brookmeyer στο τρομπόνι, Zoot Sims στο σαξόφωνο, Al Cohn στο άλλο σαξόφωνο και Bernie Leighton στο πιάνο. Απολαύσε άμμετρα.

Τελευταία σας είπα ε; Πλάκα σας έκανα. Γιατί θα ήμανε ασυγχώρητος αν δεν σας χάριζα άλλη μία από τις καλυτερότερες. Από έναν από τους καλύτερους. Μιλάω για τον καλύτερο κοντραμπασίστα της jazz όλων των εποχών, τον Charles Mingus (1922-1979). τούτου δω του τρισμέγιστου η διασκευή χρονολογείται από τα 1960 και συμπεριλήφθηκε αρχικά στον δίσκο του Pre-Bird (1960), ο οποίος επανακυκλοφόρησε (και έσκισε χασέδες) στα 1964, με τον νέο τίτλο Mingus Revisited.

Και περνάμε τώρα στις διασκευές του διαμαντιού μας σαν τραγούδι. Κατ'αρχήν να πούμε, πως οι original στίχοι γράφτηκαν στα 1944 από ένα αμούστακο (τότε) παιδί, τον Joya Sherill (1924-2010), ο οποίος αργότερα εξελίχτηκε σαν ένας από τους σπουδαιότερους jazz τραγουδιστές, αλλά και παρουσιαστής παιδικών shows. Ο Sherill χρωστά την καριέρα του στον Duke, αφού αυτός είναι που τον πήρε μαζί του από πιτσιρικά και τον έκανε διάσημο.
Σας έχω δύο αντιπροσωπευτικές διασκευές. Ξεκινάμε με τους αγαπημένους της νταλίκας, τους The Delta Rhythm Boys (1934-1987), αυτό το μαγικό jazz-gospel φωνητικό κουιντέτο από την Οκλαχόμα.
Οι λεβέντες αυτοί, ηχογράφησαν το διαμάντι μας στα τέλη του 1955 και το συμπεριέλαβαν στον δίσκο τους The Delta Rhythm Boys (1956).

Και για να μην σας κουράσω άλλο, θα κλείσω με μαγεία. Ολοκληρωτική κι'ανόθευτη. Όση αγαπούν το διαμάντι μας καταλαβαίνουν για ποιάν μιλάω. Μιλάω για την μεγαλύτερη γυναικεία φωνή της αμερικάνικης jazz, την Κυρία Ella Fitzerald (1917-1996), προσωπική φίλη του Duke, με την οποίαν γνώρισαν τεράστιες στιγμές. Να πούμε δε, πως αυτή η πολύ επιτυχημένη συνεργασία και φιλία τους ξεκίνησε ακριβώς χάρη (και εξαιτίας) του δίσκου, μέσα στον οποίο συμπεριέλαβε την διασκευή της. Που δεν είναι ακριβώς διασκευή, μιας και το ερμηνεύει μαζί με τη μπάντα του Duke. Μιλάμε, φυσικά, για έναν από τους δίσκους - σταθμούς της jazz, τον Ella Fitzerald Sings The Duke Ellington Song Book, που κυκλοφόρησε στα 1957.
Αυτά τα λίγα και καλή μας μέρα.