Γενέθλια...

Συμπληρώνει αύριο 28.11 έναν αιώνα ζωής ο σημαντικότερος εθνολόγος-φιλόσοφος της νεότερης εποχής, ο πατέρας του στρουκτουραλισμού (ή της δομικής θεωρίας αν προτιμάτε), ο άνθρωπος που κατέδειξε τη σημασία των δομών στην ανθρωπιστική-εθνολογική επιστήμη, ο Claude Levi Strauss.

Γεννημένος στις 28.11.1908 στο Βέλγιο, ο Στρος σπούδασε νομικά και φιλοσοφία στο Παρίσι πριν δοθεί ολοκληρωτικά στην ανθρωπολογία και την πολιτική. Υπήρξε θαμώνας του κύκλου του Jean-Paul Sartre, πράγμα που επηρέασε βαθειά την κοσμο-φιλοσοφική του προσέγγιση. Από το 1935 μετοίκησε στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού και δίδαξε κοινωνιολογία στο πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο. Τότε ήταν που ήρθε σε επαφή με τις ινδιάνικες φυλές τόσο της βραζιλιάνικης ζούγκλας όσο και πολλών άλλων περιοχών της Αμερικής.
Στη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου βρέθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η γνωριμία του με στρουκτουραλιστές όπως ο γλωσσολόγος Ρόμαν Τζέικομπσον επηρέασε βαθειά τη μεθοδολογία του.
Καταπιάστηκε με το μύθο, τη συγγένεια την τέχνη και τις τελετουργίες προσπαθώντας να τις αναλύσει μέσα από την δομή των στοιχείων που τις συνθέτουν. Ειδικότερα όμως ασχολήθηκε με το μύθο, για τον οποίο δεν είναι κάτι άλλο από μια ιστορία αποτελούμενη από επι μέρους στοιχεία, τα οποία αν θέλουμε ν'αναλύσουμε πρέπει να τα απομονώσουμε για να κατανοήσουμε πως ακριβώς λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη. Άρα λοιπόν, αναλυόμενος ο μύθος, αναδύει διαφερετικά μοτίβα που πρέπει να κωδικοποιηθούν. Αυτή είναι, σε γενικές γραμμές, η δομική θεωρία, ο στρουκτουραλισμός.
Για τον Στρος ο πολιτισμός δεν είναι εξελικτική διαδικασία, αλλά απλό σύστημα επικοινωνίας, στο οποίο ο άνθρωπος μετακομίζει (από τη φυσική ιδιότητα στην πολιτισμένη κατάσταση) μέσω της γλώσσας, της μαγειρικής κλπ. Όσο δε διαρκεί αυτή η μετακόμιση, αυτό το πέρασμα, ο άνθρωπος χρησιμοποιεί , τηρεί νόμους που δεν έχει συγκροτήσει, αλλά που είναι απόρροια των νοητικών μηχανισμών.
Η θεωρία του, όπως ήταν φυσικό, ανέτρεψε την εθνοκεντρική άποψη, σύμφωνα με την οποία, οι πρωτόγονοι λαοί ήταν υποανάπτυκτοι. Ο Στρος, ο οποίος δεν θεωρούσε την έλλειψη πολιτισμού ως ελάττωμα σημειώνει : "...αυτές οι κοινωνίες δεν αντιπροσωπεύουν ένα κατώτερο ή παιδικό στάδιο της ανθρωπότητας, αλλά σύνθετους οργανισμούς που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις δικές μας σε επίπεδο ανάπτυξης, σκέψης και κουλτούρας...".
Γι αυτόν η συνεισφορά των πολιτισμών στην παγκόσμια ισορροπία δεν αντικατοπτρίζεται στον κατάλογο με τις εφευρέσεις, αλλά στο διάστημα που υπάρχει μεταξύ τους.
Για τον Στρος "τα πάντα είναι ιστορία και καλύτερα να υπάρχει λίγη παρά καθόλου". Μια μέρα, απαντώντας σε ερωτήσεις φοιτητών είπε : "...θα μάθαινα πολλά περισσότερα για τον ελληνικό πολιτισμό περνώντας μιαν ώρα μ'έναν σύγχρονο του Πλάτωνα παρά μελετώντας χιλιάδες τόμους των ειδικών πάνω στην αρχαία ελληνική ιστορία.."
Κλείνουμε το μικρό αυτό αφιέρωμα με μία φράση του από τους "Θλιβερούς Τροπικούς" (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Χατζηνικολή) : "Ο κόσμος άρχισε χωρίς τον άνθρωπο και θα τελειώσει χωρίς αυτόν. Οι θεσμοί, τα ήθη και οι πολιτισμοί , που σ'όλη μου τη ζωή προσπαθώ να καταγράψω και να καταλάβω, είναι μια περιστασιακή ανθοφορία μιας δημιουργίας με την οποία δεν έχουν καμία σχέση, παρά μόνον ίσως για να επιτρέπουν στην ανθρωπότητα να παίξει το ρόλο της..."

Είναι ο μόνος εν ζωή στοχαστής του οποίου το έργο θα εκδοθεί από την περίφημη γαλλική βιβλιοθήκη Pleiades του εκδοτικού οίκου Gallimard.

Κάνοντας κλικ στη φωτογραφία του, θ'ακούσετε τη δική μου εκδοχή